Παγκόσμια Ημέρα Ερημοποίησης

Πώς αποκρίνονται στην υποβάθμιση της γης, την ερημοποίηση και την ξηρασία οι άνθρωποι στις ξηροθερμικές περιοχές;
Το ερευνητικό Ευρωπαϊκό πρόγραμμα LEDDRA (Υποβάθμιση Γαιών και Οικοσυστημάτων και Ερημοποίηση: Εκτίμηση της Προσαρμογής των Αποκρίσεων) εξετάζει σε ποιους παράγοντες οφείλεται η επιτυχία ή η αποτυχία των ανθρώπινων αποκρίσεων στην υποβάθμιση της γης, την ερημοποίηση και την ξηρασία.
Οι αποτελεσματικές αποκρίσεις εμποδίζουν την υποβάθμιση των υδατικών πόρων, του εδάφους και της βιοποικιλότητας, αποκαθιστούν τη ζωτικότητα και ενισχύουν τις υπηρεσίες των οικοσυστημάτων, και προάγουν την ευημερία της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.
Οι έντεκα εταίροι από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ευρώπης, του Μαρόκου και της Κίνας που συμμετέχουν στο πρόγραμμα LEDDRA συνδυάζουν την ποικίλη και πολύ-επιστημονική εμπειρία και γνώση τους για να μελετήσουν συστηματικά τις αποκρίσεις στην υποβάθμιση της γης σε περιοχές καλλιεργήσιμης γης, βοσκοτόπων και δασών.
Η καθηγήτρια Ελένη Μπριασούλη, του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που συντονίζει το πρόγραμμα, εξηγεί ότι “η επιτυχής καταπολέμηση της ερημοποίησης έχει αποδειχθεί ένα πολύ απαιτητικό, επίπονο και δύσκολο έργο παγκοσμίως καθώς και στη Μεσογειακή Ευρώπη.
Απαιτεί μακροχρόνιες προσπάθειες για την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις τομεακές και αναπτυξιακές πολιτικές, συντονισμό μεταξύ οικονομικών κλάδων, πολιτικών, υπηρεσιών και προγραμμάτων καθώς και αποδοτικές και αποτελεσματικές συνεργασίες και ρυθμίσεις από το τοπικό μέχρι το διεθνές επίπεδο”.
Φέτος γιορτάζεται το Παγκόσμιο Έτος Δασών και η έρευνα στο πρόγραμμα LEDDRA περιλαμβάνει και τη μελέτη δασών σε ξηροθερμικές περιοχές στην Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία.
Σ’ όλες αυτές τις περιοχές, η καλή διαχείριση των δασών είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας. Το LEDDRA προσεγγίζει τις ξηροθερμικές περιοχές σαν ολοκληρωμένα συστήματα ανθρώπου-περιβάλλοντος και δίνει έμφαση, μεταξύ άλλων, στη συμβολή των δένδρων στη διατήρηση του εδάφους και στην προστασία του από τη διάβρωση.
Αν και τα δάση παίρνουν νερό και θρεπτικά συστατικά από το έδαφος, η αποσύνθεση των φύλλων και των ριζών επιστρέφει οργανική ύλη στο έδαφος που συμβάλλουν στη συγκράτηση του εδάφους και βελτιώνουν την αντοχή του στη διάβρωση. Η οργανική ύλη βοηθά επίσης το έδαφος να απορροφήσει και να αποθηκεύσει υγρασία που χρειάζεται για την ανάπτυξη των φυτών.
Η ανεξέλεγκτη υλοτομία (αποδάσωση) σε μεγάλες εκτάσεις γης μπορεί να διαταράξει το έδαφος και να το κάνει τρωτό στη διάβρωση. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η υπερβόσκηση από πρόβατα και άλλα ζώα που καταστρέφουν τα νεαρά δένδρα, αφαιρούν τους σπόρους που θα μπορούσαν να αναγεννήσουν το δάσος και εκθέτουν το έδαφος σε πιθανή διάβρωση.
Τέλος, οι δασικές πυρκαγιές πέραν της καταστροφής των δασών, θέτουν σε σημαντικό κίνδυνο και την ανθρώπινη ζωή. Συνεπώς, είναι πολύ σημαντική η εφαρμογή διαχειριστικών πρακτικών και τεχνολογιών που μειώνουν τις επιπτώσεις των πυρκαγιών, όπως η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και η ελεγχόμενη καύση την άνοιξη και το φθινόπωρο για τη μείωση της καύσιμης ύλης.
Η καλή διαχείριση των δασών και η φύτευση νέων δένδρων και δασών είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές αποκρίσεις και στρατηγικές για τη διατήρηση του εδάφους και της υγρασίας στις ξηροθερμικές περιοχές. Τα δάση μπορούν να προσφέρουν επίσης βιώσιμες πηγές απασχόλησης και εισοδήματος στις τοπικές κοινωνίες.
Ο κ. Gnacadja, γραμματέας της Διεθνούς Σύμβασης για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης, κάνει έκκληση για ενεργή συμμετοχή στη φύτευση περισσότερων δένδρων: “Αν ο καθένας μας εξασφαλίσει ότι έστω ένα μόνο δένδρο θα φυτευτεί σε μια υποβαθμισμένη ξηροθερμική περιοχή και ότι αυτό το δένδρο θα επιβιώσει μέσα στο χρόνο, θα έχουμε πάνω από δύο δισεκατομμύρια δένδρα στις ξηροθερμικές περιοχές μέχρι το τέλος του χρόνου.
Δηλαδή ένα δένδρο για κάθε κάτοικο … ας δασώσουμε, λοιπόν, τις ξηροθερμικές περιοχές για να τις βοηθήσουμε να λειτουργούν για τις τωρινές και τις μελλοντικές γενιές.”